فرآوری غذا

در فرآوری غذا، ارائه محصولات غذایی عاری از بیماری بسیار مهم است. حفظ فرآورده های غذایی از بیماری و کاهش ریسک آلودگی محصولات به بیماری های مرگبار امری حیاتی بوده و بهداشت سطوح در این صنایع اهمیت بالایی دارد.

خیلی از کارخانه های فرآوری از ازون-در-آب یا ازون آبی برای پیشگیری های ضدمیکروبی سطح محصولات غذایی استفاده می کنند. از آن جایی که سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) و وزارت کشاورزی آمریکا (USDA) ازون را به عنوان ماده ای ایمن برای استفاده مستقیم بر سطح تمامی محصولات غذایی معرفی کرده اند، کاربرد ازون در ده سال گذشته رشد چشمگیری داشته است. استفاده از ازون برای بهداشت سطوح یکی از روش های مقرون به صرفه برای شرکت ها و کارخانه هایی است که قصد بهره مندی از سیستمی موثر و اقتصادی را دارند.

یکی از نگرانی های عمده درباره انتقال آلودگی در تجهیزات فرآوری غذایی، تجمع بیوفیلم است. بیوفیلم به لایه ای از میکروارگانیسم ها گفته می شود که به سطح چسبیده اند. میکروب ها قادر هستند که به خود را به سطحی چسبانده و شروع به رشد و لایه سازی کنند. لایه جدید میکروب ها می توانند مواد غذایی موردنیاز را فراهم کرده و از لایه های دیگر در مقابل ضدعفونی کننده ها حفاظت کنند. این لایه ها در طول زمان رشد کرده و نسبت به مواد ضدعفونی کننده مقاوم تر می شوندد. این بیوفیلم های مقاوم بیشتر در شکاف ها، ترک ها و گوشه های تجهیزات فرآوری مواد غذایی تشکیل می شوند.

سازمان کنترل بیماری های آمریکا تخمین زده که سالانه در اثر بیماری های موجود در مواد غذایی از هر ۶ آمریکایی یک نفر (۴۸ میلیون نفر) بیمار شده و ۱۲۸ هزار نفر در بیمارستان بستری می شوند.

یکی از روش های معمول ضدعفونی در صنایع غایی ، استفاده از کلرین است. کلرین پس از مخلوط شدن با آب به عنوان ماده ضدعفونی به کار گرفته می شود. برخی میکروارگانیسم ها همچون E.coli و Giardia پس از مدتی نسبت به کلرین مقاوم شده و تاثیر کلرین کاهش پیدا می کند. همچنین بقایای کلرین در پساب باعث نیاز به تصفیه آب خروجی را ایجاد می کند.

مشکل دیگر استفاده از کلرین و مواد شیمیایی دیگر، تاثیر منفی آن ها بر تجهیزات فلزی و چوبی است. عمر مفید این تجهیزات که عمدتا گران قیمت هستند، در تماس با مواد شیمیایی کاهش پیدا می کنند.

ازون مانند کلرین قابلیت انحلال در آب دارد. ازون آبکی را می توان به طور ایمن در محل کار اسپری کرد. تجهیزات، دیوارها، طبقات، محفظه ها، لوله ها و … همگی قابل عفونت زدایی هستند.

در طی عفونت زدایی ازونی، عموما فرآیندی دو مرحله ای مورد نیاز است. ابتدا سطوح با استفاده از آب داغ تمیز می شوند . سپس ازون آبکی جهت زدودن تمامی باکتری ها، ویروس ها و قارچ های سطوح به کار گرفته می شود. پس از اعمال ازون هیچ مرحله اضافه دیگری مثل شستشوی مجدد نیاز نیست. این موضوع سبب کاهش هزینه مصرف آب نیز می شود.

ازون عامل عفونت زدای قدرتمندی است که هیچگونه باقیمانده ای روی سطح تجهیزات و مواد از خود به جای نمی گذارد. این موضوع ظرفیت خورندگی ازون را محدود کرده و اثرات مخرب بر تجهیزات فلزی و چوبی را از بین می برد. همچنین از آنجایی که می توان از این روش در طول فعالیت تجهیزات در روز نیز استفاده کرد، مدت زمان خواب ماشین آلات کاهش می یابد.

تست ازون در کارخانه میوه و سبزیجات

تست های صورت گرفته در سال ۱۹۹۹ توسط دانشگاه پلی تکنیک کالیفرنیا در یک کارخانه، اثرگذاری ازون بر کاهش بار میکروبیولوژیکی را نشان داد. سیستم مورد استفاده، ازون محلول با غلظت ۲٫۰ ppm را برای اسپری روی سطوح به کار می گرفت. از هیچ راهکار بهداشتی دیگری استفاده نشد تا بتوان تمامی کاهش باکتریایی محل را به ازون آبکی نسبت داد. جدول زیر نتایج این تست را نشان می دهند.

اثرگذاری ازون

کاربرد ازون گازی

از ازون می توان به صورت گازی نیز جهت پاکسازی و ضدعفونی استفاده کرد. با اینکه بیوفیلم ها را نمی توان به این صورت از بین برد ولی کاربردهای متناسب دیگری نیز برای این کار وجود دارد. در بسیاری از موارد نمی توان از آب برای رفع باکتری ها استفاده کرد. از ازون گازی سال ها برای کنترل بو، رفع کپک و دیگر مشکلات استفاده می شده است. از همان ساز و کار رفع بو و قارچ ها جهت از بین بردن باکتری ها و قارچ های فضاهای صنعتی استفاده می شود.

نتایج کاربرد ازون گازی

از ازون گازی در شکل های مختلفی به کار گرفته شده است. در تنوع وسیعی از کاربردها از اتاق های بیمارستانی گرفته تا سالن های ورزشی، از ازون گازی جهت ضدعفونی استفاده شده است. هنگام استفاده از ازون آبکی جهت ضدعفونی سطوح، دو متغیر اصلی تاثیرگذار بر میزان موفقیت فرآیند، مدت زمان تماس و سطح ازون است. در ازون گازی، متغیر دیگری به نام رطوبت، تاثیر قابل توجهی بر نتیجه می گذارد. سطح رطوبت محیط توانایی ازون در نفوذ و تخریب میکروارگانیسم ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
در ادامه نتایج مطالعه ای ارائه می شود که در آن ظرفیت ازون گازی در جلوگیری از رشد میکروارگانیسم ها بر روی سطوح مورد بررسی قرار گرفته شده است. در این مطالعه اثرگذاری ازون در غلظت های مختلف و زمان تماس مختلف و رطوبت مختلف ارزیابی شده است.

تاثیر ازون روی Apergillus niger ، Pseudomonas aeruginosa و ترکیبی از میکروارگانیسم ها مورد آزمون قرار گرفت. سطوح به شدت آلوده در معرض سطوح مختلفی از ازون قرار گرفتند (۰٫۱ تا ۵۰۰۰ ppm). مدت زمان تماس از ۲۰ دقیقه تا ۱۲۰ دقیقه در سطح پایین ازون، و از ۰٫۳۳ دقیقه تا ۲۰ دقیقه در سطح ۵۰۰۰ ppm ارزیابی شد.